Amazon şirketi Eylül 2018 den itibaren ülkemizde faaliyetlerine başladı. Amazon’un ülkemize çok güçlü bir oyuncu olarak girmesi ve varlığını sürdürmesi, sanırım e-ticaret firmalarının ve organize perakende sektörünün pazar payları üzerinde olumsuz etki yaratmasının ötesinde başka sektörlerin rekabetçi pozisyonları üzerinde de boğucu etkiler yaratacaktır. CNBC ‘nin analizine göre (Kaynak:https://www.cnbc.com/2018/11/15/bezos-tells-employees-one-day-amazon-will-fail-and-to-stay-hungry.html) 2018 sonu itibariyle A.B.D deki tüm e-ticaret satış hacminin %48 ini, yani neredeyse yarısını gerçekleştireceği yönünde, ki bu oran 2017 için %43 dü. Bulut hizmetleri sektöründe 12 yıldır faaliyet göstermekte olan Amazon, %34 pazar payı ile sektör liderliğini sürdürmektedir.
Eylül 2018 in başında piyasa değeri 1 Triyon A.B.D. Doları seviyesine dokunmuş olan şirketin 2017 yılı faaliyet raporu (http://www.annualreports.com/Company/amazoncom-inc)
Amazon’un yıllardır ürün ve hizmet satışlarından kâr yapmama poitikasını bir kez daha teyid etmiştir:
Wholefoods ve Zappos dahil ürün ve hizmet satışlarından toplam 160.4 milyar A.B.D. Doları ciro karşılığında 225 milyon A.B.D Doları zarar ortaya çıkmıştır. Öte yandan, aynı dönemde, bulut hizmetlerinden (AWS) 17.5 milyar A.B.D. Doları ciroya ulaşılmış ve bu operasyondan 4.3 milyar A.B.D. doları kâr elde edilmiştir. Tarihinde temettü ödememiş olan şirket, müşteri odaklı kurumsal yetkinliği ve robot imalatından, sağlık hizmetlerine kadar yayılan geniş yelpazede yenilikçi girişimleri-yatırımları (Kaynak: https://www.market watch.com/story/its-not-just-amazon-and-whole-foods-heres-jeff-bezos-enormous-empire-in-one-chart-2017-06-21) ile gelecekte de değer yaratabileceği konusunda yatırımcılarını büyüleyip, kuvvetle ikna etmiş bulunmaktadır.
Kişilik yapısı olarak gerçeklerle yüzleşen, diri-zinde ve teyakkuz halinde olan Jeff Bezos Eylül 2018 de şu cümleleri cesaretle sarf etmişti: “Amazon, batmayacak kadar büyük değildir. Aslında, birgün Amazon’un tükeneceğini ve batabileceğini tahmin edebiliyorum. Büyük şirketlerin yaşam döngüsüne bakacak olursanız, hayatta kalış sürelerinin 30+yıl olduğunu, 100+yıl olmadığını görürsünüz. Şirketlerin, hayatta kalma sürelerini uzatmalarının en kilit tutumu müşteri konusunda obsesif olmalarıdır ve kendi içlerine hapsolmamalarıdır. Müşteri yerine kendi içimize odaklandığımızda, sonumuzun başlangıç noktasında yer aldığımızı bilelim.”
Amazon’un müşteri memnuniyeti-bağlılığı/müşteri deneyimi konusundaki başarılarının önemli nedenlerinden birisi hem müşteri yüzünde hem de tedarik-dağıtım zinciri dahil tüm dahili operasyonlarda ehil bir şekilde yapay zeka uygulamalarını hayata geçirmiş olmasıdır (Kaynak: https://www. fastcompany.com/90246028/how-ai-is-helping-amazon-become-a-trillion-dollar-company)
Amazon, 2017 de 22.6 milyar A.B.D Doları AR-GE yatırım tutarı ile tüm A.B.D. şirketleri arasında birinci sırada yer almıştır. (Kaynak: https://www.recode.net/2018/4/9/17204004/ amazon-research-development-rd). Yapay Zeka ve Makine Öğrenmesi (machine learning) Amazon’da müşteri yüzünde üç alanda etkin olarak kullanılmaktadır: Alexa (ses komutlarını alıp, internet üzerinden, talep edilen bilgileri temin eden ve işlemleri gerçekleştiren sistem), Amazon Go Store (dünyanın ilk kasayersiz mağaza ağı) ve tavsiye sistemleri (recommendation engine). Artan sayıda şirketler Alexa sisteminin sunduğu imkanlardan yararlanmaktadır, örneğin, Liberty Mutual sigorta şirketi, Capital One bankası. Liberty Mutual müşterilerinin Alexa sistemi üzerinden sigorta poliçeleri ile ilgili bilgi edinmelerine olanak tanırken, Capital One, müşterilerinin Alexa sistemi üzerinde ödeme yapma fırsatını sunmaktadır (Kaynak: https://www.forbes.com/sites/blakemorgan/2018/07/16/how-amazon-has-re-organized-around-artificial-intelligence-and-machine-learning/ #41ac6e437361) Öte yandan, tavsiye sistemleri, toplam cironun %35’ni sağlayacak etkinliğe ulaşmıştır. Yapay Zeka çalışmalarının ve uygulamalarının Amazon bünyesinde hızla yayılmasının nedeni ehil takım çalışmalarının ve takımlar arasında etkin iletişim ve koordinasyonun sürdürülebilmesidir. Şirket bünyesinde, kapalı devre ‘silolar-sahalar’ oluşturulmasına müsaade edilmediğinden, yeni keşifler-çözümler süratle tüm şirket bünyesinde yayılabilmekte ve müşteriye katma değer olarak hızla yansıtılabilmektedir.
Amazon Go Store’larda kullanılan kamera sistemlerinin geliştirilmesi beş yıl almıştır (Kaynak: https://www.fastcompany.com/90246028/how-ai-is-helping-amazon-become-a-trillion-dollar-company). Amazon perakende ürün-hizmet sunumu sürecinde geliştirmiş olduğu yapay zeka- makine öğrenmesi esaslı çözüm-uygulamaları, AWS vasıtasıyla NASA ve NFL (Ulusal Futbol Ligi, A.B.D) gibi kurumsal müşterilerine satmaktadır. Amazon, yapay zeka alanındaki kabiliyetlerini, yetenekleri bünyesine katarak ve çok sayıda startup satın alarak gerçekleştirmiştir. Tüm şirket satın alımları basına duyurulmamakla beraber araştırma şirketlerinin derledikleri bilgilere göre 2009-2017 yılları arasında yapay zeka üzerinde uzmanlaşmış en az 14 küçük şirketi satın almıştır (Kaynak: https://www.inc.com/ magazine/201705/zoe-henry/will-amazon-buy-you.html).
Günümüzde yeni diyebileceğimiz 250 den fazla teknolojiyi inceleyen PwC (Kaynak: https://www.pwc.com/essentialeight) şu 8 alandan oluşan ‘çok önemli-essential’ listeyi tanımlamıştır: Artificial Intelligence, Augmented Reality, Blockchain, Drones, Internet of Things, Robotics, Virtual Reality, 3-D.
CEO’lar ve üst yönetim temsilcilerinin katılımıyla yapılan araştırmalarda ağırlıklı olarak Yapay Zeka’nın şirketlerin rekabetçi güçlerini artırmakta çok etkin olabileceği konusunda ortak kanaatler tespit edilmektedir (Kaynak: https://sloanreview.mit.edu/article/how-big-data-and-ai-are-driving-business-innovation-in-2018/). Bu sonuçların Yapay Zeka alanında faaliyet gösteren startup dünyasının sunmuş olduğu manzara tarafından da teyid edildiğini görüyoruz: Eylül 2018 itibariyle PwC/CB Insights tarafından A.B.D. de yerleşik 940 adet Yapay Zeka şirketi teşhis edilmiştir. Eylül 2018 sonu itibariyle 740 startup’a yatırılan ‘venture capital’ tutarı 6.6 milyar A.B.D. Dolarıdır. Halbuki Eylül 2017 itibariyle bu tutar 3.9 milyar A.B.D. Dolardı. Öte yandan, yerleşik-kurulu şirketlerin Yapay Zeka şirketlerini satın almaları hızlanmaktadır; 2018 de 3.8 milyar A.B.D Doları piyasa değerine sahip 35 şirket satın alınmıştır, 983 milyon A.B.D. Doları ise faal haldeki şirketlerden hisse payı alımı için yatırılmıştır (Kaynak: https://www.pwc.com/us/ en/services/consulting/library/artificial-intelligence-predictions-2019?WT.mc_id=CT13-PL1300-DM2-TR1-LS4-ND30-TTA5-CN_ai2019-ai19-sbint&eq=CT13-PL1300-DM2-CN_ai2019-ai19-sbint).
Yapay Zeka’nın tanımını, bu yazının kapsamı ve bağlamı çercevesinde yapmak gerekiyor. İçinde bulundukları çevreyi farkeden, anlayan ve bu kavrayışa göre öngörülen amaçlarla uyumlu düşünen, öğrenen ve aksiyona geçen bilişim sistemleri kümesine Yapay Zeka diyoruz (Kaynak: https://www.pwc.com/gx/en/issues/data-and-analytics/publications/ artificial-intelligence-study.html).
Alt başlık olarak dört alan belirlenebilir:
İnsanın yer aldığı alanlar: (i) Assisted Intelligence: insanların işlerini daha süratli ve iyi yapmalarına yardımcı olan çözüm/uygulamalar, (ii) Augmented Intelligence: insanların daha iyi karar vermelerine yardımcı olan uygulama/araçlar.
İnsanın yer almadığı alanlar: (i) Automated Intelligence: manuel/bilişsel (cognitive) ve rutin/rutin olmayan işlerin otomasyona tabi tutulmasına imkan tanıyan uygulamalar,
(ii) Autonomous Intelligence: insan katkısı olmaksızın karar verme süreclerinin otomatikleştirilmesine imkan tanıyan uygulamalar.
Yapay Zeka uygulama alanlarına örnek teşkil etmesi amacıyla uygulama/süreç/modelleme formatındaki teknikler şöyledir:
Large Scale Machine Learning: çok büyük veri kümelerini işleyebilecek kapasitede öğrenme algoritmalarının tasarımı ve mevcut algoritmalarının kapasitelerinin artırılması,
Deep Learning: görüntü ve sesden oluşan öge/girdileri, nihai çıktıya veya aktivasyon fonksiyonuna ulaşmak üzere her bir alt-model katmanından bir sonraki katmandaki alt model katmanına girdi sağlayacak model yapısı,
Natural Language Processing (NLP): insanların kullandığı lisanı/kelimeleri girdi olarak kabul eden ve bu girdileri anlaşılabilir bir şekle/formata dönüştürmeye imkan tanıyan algoritmalar,
Collaborative Systems: başka sistemlemlerle ve insanlarla interaksiyona girebilecek kabiliyette otomatik sistemlerinin oluşturulmasına imkan tanıyan modeller ve algoritmalar,
Computer vision (Image Analytics): karmaşık analizlerin yapılmasına ve buna göre detay klasifikasyonda görüntü kümelerinin oluşturulmasına olanak verecek, görüntü kümelerinden geçerli görüntülerin ayrıştırılmasını sağlayacak süreçler,
Soft Robotics (Robotic Process Automation): Mevcut metodlara dayalı sistemleri değiştirmeden IT, müşteri hizmetleri, satış gibi olağan süreçlerin ve rutin işlerin otomatikleştirilmesi.
Yapay Zeka uygulamaları sayesinde önümüzdeki yirmi, otuz yıl içinde şirketler ve ülkeler açısından çok önemli fırsatların oluşacağı tespitini yapan PwC şu bulguları paylaşıyor (Kayak: https://www.pwc.com/gx/en/issues/data-and-analytics/publications/artificial-intelligence-study.html):
- 2030 yılına kadar, Yapay Zeka, global GSMH’nın %14 oranında artmasını sağlayacak ve böylece ilave 15.7 triyon A.B.D. Doları tutarında bir ekonomik katkı/değer oluşturacaktır. 6.6 triyon A.B.D. Doları tutarındaki katkı, verimlilik artışından sağlanırken, 9.1 trilyon A.B.D. Doları tutarındaki katkı tüketici/kullanıcıların artan talebinden oluşacaktır.
- Coğrafik olarak katkı pastasının dilimleri şöyle şekillenecek: Çin 7 trilyon A.B.D. Doları; A.B.D. 3.7 triyon A.B.D. Doları; Kuzey Avrupa 1.8 triyon A.B.D. Doları; Güney Avrupa 0.7 trilyon A.B.D. Doları; Japonya-Güney Kore-Tayvan-Singapur-HongKong 0.9 trilyon A.B.D. Doları; Latin Amerika 0.5 trilyon A.B.D. Doları, Diğer bölgeler 1.2 triyon A.B.D. Doları.
- Küresel 8 sektörü ele alan PwC, her bir sektör için yapay Zeka uygulamalarının yaratacığı 1(düşük)-5(yüksek) skalasında ‘AI Impact Index’ hesaplamıştır. Bu indeks sektörlerin maruz kalacağı değişimlerin, değişimlerin getireceği fırsatları (diğer taraftan, bu değişimler umursanmadığında maruz kalınacak tehditleri) ve değişimlerin hayata geçme zaman çizgisine işaret etmektedir. Dört sektörle ilgili tespitler:
Otomativ:
Endeks: 3.7
Yakın Gelecek (0-3 yıl): %35 Orta Vade (3-7): %47 Uzun Vade (7+yıl): %18
Finansal Hizmetler:
Endeks:3.3
Yakın Gelecek (0-3 yıl): %41 Orta Vade (3-7): %49
Perakende:
Endeks: 3.0
Yakın Gelecek (0-3 yıl): %54 Orta Vade (3-7): %38 Uzun Vade (7+yıl): %8
İmalat:
Endeks: 2.2
Yakın Gelecek (0-3 yıl): %14 Orta Vade (3-7): %83 Uzun Vade (7+yıl): %3
Geç kalmamak üzere Yapay Zeka tekniklerinin şirketinizde hayata geçirimesine
olanak tanıyacak COE’ı (Center of Excellence) kurdunuz mu?